De Afrikaanse economieën in vogelvlucht
Afrika een divers continent? Dat klinkt misschien een beetje als een cliché, maar dat maakt het niet minder waar. Afrika is bij uitstek een continent waar economische reuzen en kleine spelers elkaar afwisselen. Deze eerste installatie van de serie Afrika in Cijfers gaat daarom in op de economieën van de Afrikaanse landen. Afrika wordt vaak omschreven als een continent met enorm economisch potentieel, maar waar vindt deze groei plaats? En wie profiteert hier nu het meest van? Aan de hand van een aantal visualisaties wordt de economische diversiteit verder uitgelicht.
In de Africast is eerder aandacht besteed aan de economie in Afrika. Luister bijvoorbeeld naar aflevering 2 over de economische groei in Afrika, naar aflevering 8 over sociaal ondernemerschap in Afrika, of naar aflevering 24 over goudwinning in Afrika.
Een eerste blik op de Afrikaanse economieën
Om een eerste beeld te krijgen in de Afrikaanse economieën, en vooral de groei van deze economieën, kunnen we kijken naar het Bruto Nationaal Product (BNP) - de totale waarde van alle goederen en diensten die in een land zijn geproduceerd. Onze vrienden van de Wereldbank houden gelukkig al jarenlang bij hoe het er voor staat met het BNP van de meeste landen in de wereld. Voor Afrika hebben we deze gegevens verzameld en voor een periode van 1960 tot 2020 weergegeven in het kaartje hieronder.
Wat zien we? Over de gehele breedte zijn alle Afrikaanse economieën er duidelijk op vooruit gegaan, vooral in de laatste twintig jaar is de economische groei groot geweest. Tussen 1960 en 2020 steeg het gemiddelde BNP van de Afrikaanse economieën van $947 miljoen naar $4,5 miljard. In 2020 was de gemiddelde Afrikaanse economie dus bijna 50 maal zo groot als in 1960. Op zichzelf niet zo verwonderlijk natuurlijk, over een periode van in totaal 60 jaar.
Maar hoe zit het met de onderlinge verschillen? De tabel hieronder toont het BNP van de twee kleinste en twee grootste economieën in 1960 en in 2020.
| Land |
BNP 1960* | BNP 2020* |
|---|---|---|
| Seychellen | 0.012 | 1.06 |
| Botswana | 0.030 |
- |
| Sao Tomé & Principe | - | 0.47 |
| Zuid Afrika | 7.58 | 335.44 |
| Nigeria | 4.20 | 432.29 |
In 1960 beschikten de Seychellen over de kleinste economie van Afrika met een BNP van $12 miljoen; dit stond tegenover een BNP van Zuid Afrika van $7,58 miljard, het hoogste in dat jaar. In 2020 beschikte Sao Tomé & Principe over de kleinste economie met een BNP van $473 miljoen. Nigeria had in dit jaar met $432 miljard het hoogste BNP van het continent.
De onderlinge verschillen tussen de grootste en de kleinste economieën zijn dus fors, en deze zijn in de afgelopen 60 jaar ook niet heel veel veranderd. Niet gek natuurlijk, als je bedenkt dat we hier eilandstaatjes met gigantische landen aan het vergelijken zijn.
Een andere manier van kijken naar BNP
Goed, kijken naar alleen het BNP is dus niet altijd even eerlijk. Het ene land is het andere niet, en een hoog BNP zegt nog niet zoveel over de verdeling van al dit geld over de bevolking. Daarom kunnen we ook kijken naar het BNP per capita: het deel van het BNP dat één persoon zou krijgen als het over alle inwoners gelijk verdeeld werd. We gaan opnieuw langs bij de Wereldbank voor de gegevens, zodat we het BNP kunnen afzetten tegen dit BNP per capita. In de figuren hieronder is dit gedaan voor alle Afrikaanse landen waarvoor de Wereldbank gegevens had in de jaren 1960 en 2020.
NB: voor de leesbaarheid gebruiken de bovenstaande grafieken een logaritmische schaal op beide assen.
Over het algemeen zien we dat een hoger BNP gepaard met een hoger BNP per capita, zowel in 1960 als in 2020. Uitschieters vind je vooral in de linkerbovenhoek van de grafieken. Dit zijn de landen met een relatief laag BNP, maar een hoog BNP per capita. Als eerste zien we hier bijvoorbeeld de Seychellen terug. Een land dat in de tabel hierboven nog als voorbeeld diende voor het laagste BNP in 1960, blijkt een van de hoogste BNPs per capita te hebben. Een andere uitschieter hier is Gabon. In 2020 is er voor een stuk meer landen data beschikbaar, en zien we een aantal andere landen met een relatief hoog BNP per capita, zoals Mauritius, Equatoriaal Guinea, Libië, Namibië en Botswana. Vooral die laatste springt in het oog, omdat het in 1960 nog vrijwel onderaan te vinden was, zowel qua BNP als BNP per capita.
Handel
Naast BNP is het interessant om te kijken naar de import en export van een land om een beeld te krijgen van de economie. We kloppen nog een laatste keer aan bij de Wereldbank voor cijfers over de import en export van de landen op het Afrikaanse continent. Deze keer kijken we alleen naar 2020, en delen we het op per regio.
Ook hier zien we weer grote verschillen in handelsvolumes tussen de grotere economieën zoals Zuid Afrika, Nigeria of Egypte, en de kleinere landen. Daarnaast valt het op dat het gros van de landen meer importeert dan exporteert. Maar acht landen hebben in 2020 een hogere export dan import: Angola, Djibouti, Gabon, Guinee, Ivoorkust, Swaziland, Zambia en Zuid Afrika.
Handel met wie?
Ten slotte kunnen we nog kijken naar de handelspartners van de Afrikaanse landen. Wordt er voornamelijk gehandeld binnen het Afrikaanse continent? Of gaat de meeste handel naar andere regio’s? De onderstaande figuur toont de oorsprong en bestemming van import en export in Sub-Sahara Afrika van 1995 tot 2019.
Waar Europa in 1995 met bijna 50% van de import en export nog veruit de grootste handelspartner was voor de Afrikaanse landen, is dit in 2019 gelijkmatiger verdeeld over de regio’s. De regio Oost Azië en het Pacifisch Gebied is sterk gegroeid als handelspartner, zowel voor import als export. Dit hangt zeer waarschijnlijk samen met de sterke economische groei van China in deze periode. Ook zien we dat de handelsstromen binnen Sub-Sahara Afrika zijn gegroeid. Van de totale export uit Afrikaanse landen gaat in 2019 meer dan een kwart naar andere Afrikaanse landen. Een vergelijkbare stijging zien we in iets mindere mate in de import.
Conclusie
Wat leert deze vogelvlucht over de Afrikaanse economieën ons? Het hele continent is er de afgelopen 60 jaar economisch sterk op vooruit gegaan. Wel zijn de onderlinge verschillen tussen de grootste en kleinste economieën groot, en zien we dat een grotere economie niet altijd direct vertaalt naar hogere welvaart voor inwoners. Veel Afrikaanse landen importeren nog meer dan ze exporteren, maar wel zijn de Afrikaanse landen in de laatste 25 een groter deel van hun goederen onderling gaan verhandelen.