Vredesmissies op het Afrikaanse continent
“African solutions to African problems.” Met die gevleugelde uitspraak van econoom George Ayittey wordt regelmatig verwezen naar het voornemen Afrikaanse landen om zelf hun zaakjes op orde te stellen in verschillende regionale samenwerkingsverbanden, onder andere op gebied van vrede & veiligheid. In deze Afrika in Cijfers wordt gekeken naar de inzet van vredesmissies door verschillende Afrikaanse en niet-Afrikaanse organisaties.
De Africast maakte eerder twee afleveringen over de Afrikaanse Unie en Nederlandse bijdragen aan vredesmissies in Afrika.
Op dit moment zijn er op het continent 27 missies actief in 15 landen of regio’s. De onderstaande kaart laat zien welke organisaties actief zijn en in welke landen.
De VN voert de lijst aan met 9 actieve missies, gevolgd door de Europese Unie met 8. Van de Afrikaanse organisaties is de Afrikaanse Unie actief met 4 missies, en de Economische Gemeenschap van West Afrikaanse Staten (ECOWAS) met 2. Vervolgens zijn er nog de intergouvernementele organisatie van Oost-Afrikaanse landen IGAD, de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC), de Lake Chad Basin Commission en de G5-Sahel met ieder een missie.
Personeel
Kijkend naar de inzet van personeel door deze zeven organisaties, voert de VN de lijst aan op gebied van burgers, militairen en politiemedewerkers. Na de VN heeft de Afrikaanse Unie de grootste inzet van personeel, met vooral een hoge inzet van militairen. De overige organisaties volgen op grote afstand. Opvallend is de lage inzet van personeel door de Europese Unie, die tenslotte toch verantwoordelijk was voor 8 missies op het continent. Dit kan verklaard worden door nader te kijken naar het type missies dat de organisaties uitvoeren.
Mandaat
De traditionele vredesmissie zoals we die kennen van de Verenigde Naties – waarbij een neutrale troepenmacht de vrede bewaakt tussen strijdende partijen – is namelijk slechts één vorm die missies van internationale of regionale organisaties kunnen aannemen.
Zo zijn er verder bijvoorbeeld civiele missies, waarbij een organisatie geen militairen of politiemacht stuurt. Deze missies hebben vaak als doel om de situatie in een land te monitoren, bijvoorbeeld als er al een vredesakkoord is afgesproken dat nog uitgevoerd moet worden. Daarnaast zijn er trainingsmissies, waarbij een organisatie een kleine groep experts uitzendt om in een land bijvoorbeeld het leger of de nationale politie te trainen. Vooral de Europese Unie heeft veel van dit soort trainingsmissies in Afrika.
Daarnaast zijn er nog drie militaire interventies die kenmerken van een vredesmissie hebben, maar toch niet zo genoemd kunnen worden omdat zij geen autorisatie hebben van de VN-veiligheidsraad. In de eerste plaats gaat het hier om de inzet van G5 Joint Task Force en de Multinational Joint Task Force van de LCBC. Omdat de deelnemende landen van beide taskforces actief zijn in hun eigen territorium is hiervoor geen VN-autorisatie nodig, en zijn het formeel gezien dus ook geen vredesmissies. Ten slotte is er de interventie van de SADC in Mozambique. Het mandaat van deze interventie duidt eerder op een contraterrorisme-actie dan een vredesmissie. Omdat de interventie plaatsvindt op verzoek van Mozambique behoeft deze geen VN-autorisatie.
Conclusie
Van de 27 vredesmissies en interventies op het Afrikaanse continent worden er momenteel 10 uitgevoerd door Afrikaanse regionale organisaties of samenwerkingsverbanden. De overige missies zijn kleine civiele of trainingsmissies uitgevoerd door de EU, of VN-missies. Voor deze laatste categorie geldt dat ook hierin Afrikaanse landen een grote rol spelen. Landen zoals Rwanda, Ethiopië, Ghana en Senegal behoren tot de groep landen die het meeste personeel levert voor deze VN-missies.
De analyse in dit artikel is gebaseerd op openbare data van onder andere de VN, de Europese Commissie en de Afrikaanse Unie. De volledige bronvermelding en analyse zijn in te zien op GitHub.