India en Afrika - Ontwikkelingen voorbij de Global South
September vorig jaar was een bijzonder diplomatiek moment voor 1,4 miljard mensen in Afrika. Toen werd namelijk de Afrikaanse Unie permanent lid van de G20, de groep van wereldwijd belangrijkste economieën. Dit was niet alleen een belangrijke symbolische herkenning voor Afrikaanse landen, Ook India zitte zich met deze toetreding op de kaart. De G20-top van afgelopen september vond namelijk plaats in Delhi met Narendra Modi als voorzitter. Deze mijlpaal is dan ook mede te danken aan de inspanningen van India om de Afrikaanse landen een stem te geven op het internationale toneel. India heeft hiermee veel respect gewonnen bij de Afrikaanse landen. Azali Asoumani, voorzitter van de AU, preest India als economische en technologische supermacht. Deze mijlpaal tekent niet alleen de diplomatieke opkomst van de Global South, maar geeft ook nuance aan onze impressie van het globale zuiden als een monolithisch blok.
Het afgelopen decennium, en zeker sinds de Russische invasie van Oekraïne, proberen China en Rusland zich als woordvoerders of zelfs leiders van het globale zuiden op te werpen. Zoals sommige Afrikaanse landen al hebben gemerkt, houdt dit een risico in, want ze worden daarmee een speelbal in de nieuwe koude oorlog tussen het Westen enerzijds en China, Rusland en Iran anderzijds. Afrikaanse landen zouden het kind met het badwater weggooien als ze hun pasgewonne onafhankelijkheid van het Westen inruilden voor een nieuwe afhankelijkheid van deze landen. Het is op dit vlak dat India en Afrika elkaar kunnen vinden door allebei een beleid van strategische non-alignment na te streven. Ze kijken steeds meer hoe hun eigen belangen in bepaalde situaties het best gediend zijn. We zien dat zeer duidelijk bij de Russische invasie van Oekraïne. Waar het Westen zich bekommert om humanitair recht, moeten Afrikaanse landen de voedselvoorraad en prijzen in eigen land onder controle houden, terwijl India betaalbare olie nodig heeft. Daarnaast weten Afrika en India elkaar economisch steeds beter te vinden.
Ze hebben beiden te maken met een sterke bevolkingsgroei die voor een enorm economisch groeipotentieel zorgt. De Indiaanse diaspora in veel Oost- en Zuid-Afrikaanse landen, een relict van de Britse kolonialische overheersing, biedt India een toegang tot die economie in. India kan Afrika dan ook een alternatief bieden voor de eenzijdige houding van andere grootmachten. Desinteresse en moreel paternalisme van het Westen, Russisch wapengekletter met clandestine staatsgrepen en Chinese pogingen tot economische economie, inclusief een financiële schuldenval. Daarentegen kan India met oordeelvrij luisteren en eerlijke handel een aantrekkelijke partner zijn voor Afrika. Anderzijds is Afrika met zijn jonge bevolking en snel groeiende economieën een interessante productielocatie en afzetmarkt voor India. Maar dit is één kant van de medaille. Er zijn ook significante uitdagingen voor beide blokken om tot nauwere samenwerking te komen.
Uitdaging 1 is die van interne onrust. Als multi etnische democratie beschikt India, net als Afrika, over een grote culturele en etnische diversiteit. Maar die diversiteit leidt ook tot spanningen, zoals de Indiaanse diaspora historisch gezien bijvoorbeeld in Oeganda heeft gemerkt. En India zelf heeft in toenemende mate te maken met het hindu-nationalisme van Modi's partij BJP. Uitdaging 2 bevindt zich op het vlak van economisch protectionisme. Het antikoloniale verzet in India en Afrika identificeerde zich sterk met het socialisme in de hoop de afhankelijkheid van het Westen sterk te verminderen. Dit leidde nogal eens tot protectionisme, wat uiteindelijk meer kwaad dan goed deed voor de economische ontwikkeling op de lange termijn. Uitdaging 3 draait tot slot om de geopolitieke implicaties van non-alignment zelf.
Want zijn India en Afrika daadwerkelijk non-aligned of zijn ze eerder multi-aligned? Voor militair materieel en energie is India bijvoorbeeld van Rusland afhankelijk, terwijl op economisch vlak zowel de VS als China tot India's grootste handelspartners behoren. En voor Afrikaanse landen geldt een soortgelijke afhankelijkheid. Wat gebeurt er als India in Afrika een concurrent wordt voor Rusland of China? Zal China een ondermijning van zijn geo economische dominantie door zijn strategische gravaal tolereren? We blijven dus met een aantal prangende vragen zitten. Kunnen India en Afrikaanse landen allereerst hun interne spanningen in toom houden? Zijn ze in staat protectionistische reflexen te beteugelen en zo duurzame onderlinge handelsrelaties te ontwikkelen? En, tot slot, kunnen ze hun betrekkingen uitbouwen zonder met een van de andere grootmachten in conflict te komen?
Auteur: Cyril de Beun
Meer over dit onderwerp? Beluister aflevering 80.