Transatlantische slavenhandel
Slavernij, en in het specifiek de transatlantische slavenhandel. Een spannend onderwerp inderdaad om het over te hebben, maar wel een hele belangrijke. Ik moet zeggen dat ik hier ook even goed voor moest zitten. Vooral om de beladen sfeer die hier rondom dit onderwerp hangt. Dat er pas in 2020 excuses voor het slavernijverleden zijn gekomen, is volstrekt belachelijk. We hebben het hier over ongeveer 160 jaar. 160 jaar lang is er geen excuus aangeboden en hebben wij het gidswarte boek genegeerd. Het wordt nu echt tijd dat we in Nederland eens grondig naar ons grote aandeel in de geschiedenis gaan kijken.
Want het aandeel van Nederland was groot. De sporen van ons Nederlands slavernijverleden zijn nog op veel plekken te vinden. En we kunnen niet met een eurocentrisch perspectief kijken naar dit onderwerp. We moeten vanuit verschillende perspectieven kritisch naar de transatlantische slavenhandel kijken willen we deze periode serieus nemen. En inzien dat het hedendaags nog vele gevolgen heeft. De excuses waren een goed begin, maar échte verandering begint bij grootschalige bewustwording. En een betere plek dan het onderwijs kan ik niet bedenken voor dit bewustzijn. Veel leerlingen hebben geen flauw idee hoe dichtbij deze geschiedenis eigenlijk komt, omdat er liever niet over gepraat wordt.
Het is een schending van de mensenrechten geweest, op enorm grote schaal, en het wordt tijd dat dit onderwerp grondig besproken wordt. De basis van wat Nederlanders van de geschiedenis weten, is toch wel wat zij in school geleerd hebben. Deze normen, waarden en perspectieven worden meegenomen naar het volwassen leven en daar verder uitgebreid. Maar Hoe mooi zou het zijn om met elkaar open tijdens een geschiedenis- of maatschappijlerles te praten over de impact van slavernij? Hier moet het toch beginnen! Het Nederlandse geschiedenisonderwijs volgt in grote lijnen "het kanon", gebaseerd op 50 vensters van belangrijke personen, voorwerpen en gebeurtenissen, waaronder de Verenigde Oost-Indische Compagnie en de West-Indische Compagnie. Je zou toch denken dat er binnen het geschiedenisonderwijs in Nederland ruime aandacht wordt besteed aan het onderwerp slavernij? Dit is helaas niet waar. Ondanks dat het onderwerp in de afgelopen jaren steeds vaker in het curriculum voorkomt, blijft het gericht op economische en politieke aspecten. Het is dan aan de docent om hier dieper op in te gaan. Vaak gebeurt dat niet.
Uit angst om iets verkeerds te zeggen of doen of omdat er simpelweg geen tijd is om dit onderwerp de aandacht te geven die het verdient. Het verschilt ook nog eens, groot per school en niveau, hoe uitgebreid dit onderwerp besproken wordt. De nadruk ligt op de VOC, met de pracht en praal, de rijkdom, de specerijen en ja, af en toe het geweld. Hierdoor blijft helaas de WIC, die juist zo actief was binnen de transatlantische slavenhandel, onderbelicht. En zelfs als er over de WIC gesproken wordt, gaat dat voornamelijk over de handel tussen de drie continenten, de driehoekshandel. En dat het de WIC niet gelukt is om net zo groot te worden als de VOC. Een beetje een vreemde manier van kijken naar de geschiedenis, als je het mij vraagt. Dit mag wel eens veranderen.
Het vertelde verhaal is nu onvolledig. Verbeterd, maar nog steeds onvolledig. De impact van slavernij is namelijk enorm geweest. De transatlantische slavenhandel heeft ontzettend lang geduurd, veel te lang, en we merken de consequenties vandaag de dag nog steeds. Er zou mijn inziens ruimte moeten komen om het gesprek over het gitzwarte geschiedenisboek te voeren, waarin er ruimte is om openlijk over de ervaringen en consequenties te spreken, te leren van het verleden en uiteindelijk te leren van elkaar. Ik merk toch dat de meeste mensen te bang zijn om dit te doen. Te bang voor de gevolgen, te bang om iets verkeerds te zeggen, te bang om uit een bevoorrechte positie de situatie erger te maken. Te bang om geconfronteerd te worden met het ontzettend nare en gruwelijke verleden.
Te bang. Laten we met z'n allen eens even goed in de spiegel kijken en deze angst onder ogen komen. Dit is hét moment om het te doen.
Auteur: Malin van den Berg
Meer over dit onderwerp? Luister aflevering 75 en 76 terug.